कुडाळ : गुरुपौर्णिमा ज्ञान आणि कृतज्ञतेचा उत्सव गुरुपौर्णिमा हा हिंदू धर्मातील एक अत्यंत महत्त्वाचा सण आहे. हा आषाढ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील पौर्णिमेच्या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवसाला 'व्यासपौर्णिमा' असेही म्हणतात. भारतीय संस्कृतीत गुरुला देवाप्रमाणे मानले जाते. 'गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः, गुरुर्देवो महेश्वरः। गुरुर्साक्षात परब्रह्म, तस्मै श्रीगुरवे नमः।l' या श्लोकातून गुरुचे स्थान स्पष्ट होते. गुरु म्हणजे जो आपल्या अज्ञानाचा अंधार दूर करून ज्ञानाच्या प्रकाशाकडे नेतो. गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी आपण आपल्या आध्यात्मिक गुरुंबद्दल, शिक्षकांबद्दल आणि जीवनात मार्गदर्शन करणाऱ्या प्रत्येकाबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करतो. त्यांचे आशीर्वाद घेतो.

 या दिवशी महर्षी वेद व्यास यांचा जन्म झाला होता असे मानले जाते. महर्षी व्यासांनी चार वेदांचे संकलन केले, महाभारत लिहिले आणि अनेक पुराणांची रचना केली. त्यामुळे भारतीय संस्कृतीमध्ये त्यांचे योगदान अतुलनीय आहे. त्यांच्या कार्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी हा दिवस व्यासपौर्णिमा म्हणूनही साजरा केला जातो.

 आणखी एका आख्यायिकेनुसार, याच दिवशी आदियोगी भगवान शंकरांनी सप्तर्षींना योगाचे ज्ञान दिले होते, त्यामुळे हा दिवस गुरुंना समर्पित मानला जातो. श्री स्वामी समर्थ महाराज हे दत्त संप्रदायातील एक महान संत आणि सद्गुरू मानले जातात. त्यांच्या भक्तांसाठी गुरुपौर्णिमा हा एक अत्यंत महत्त्वाचा दिवस असतो. या दिवशी स्वामींचे भक्त मोठ्या श्रद्धेने त्यांची पूजा करतात, नामस्मरण करतात आणि त्यांच्या शिकवणीचे पालन करण्याचा संकल्प करतात.

स्वामी समर्थ महाराजांचा 'भिऊ नकोस, मी तुझ्या पाठीशी आहे' हा संदेश त्यांच्या भक्तांना नेहमीच आधार देतो. गुरुपौर्णिमेला स्वामींची उपासना करणे, त्यांचे नामस्मरण करणे (जसे की 'श्री स्वामी समर्थ' या मंत्राचा जप), आणि त्यांच्या शिकवणीनुसार आचरण करणे हे भक्तांसाठी विशेष महत्त्वाचे मानले जाते. विशेषतः गुरुवार हा गुरुतत्त्वाचा दिवस असल्याने गुरुपौर्णिमेच्या पूर्वीचे काही गुरुवारही स्वामींच्या सेवेसाठी महत्त्वाचे मानले जातात.

थोडक्यात, गुरुपौर्णिमा हा आपल्या जीवनातील गुरुंचे महत्त्व ओळखून, त्यांच्याप्रती आदर आणि कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा, तसेच त्यांच्याकडून मार्गदर्शन घेऊन आपल्या जीवनाला योग्य दिशा देण्याचा दिवस आहे. गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी भक्त आपल्या गुरुंचे पूजन करतात. त्यांना पुष्पगुच्छ, फळे, वस्त्रे आणि भेटवस्तू अर्पण करून त्यांच्याप्रती आदर आणि श्रद्धा व्यक्त करतात. अनेक मंदिरांमध्ये, विशेषतः दत्त संप्रदायाच्या मंदिरांमध्ये, या दिवशी विशेष पूजा, भजन आणि कीर्तन आयोजित केले जाते. काही ठिकाणी गुरु-शिष्य परंपरा आजही जिवंत ठेवून या दिवशी गुरुंचे आशीर्वाद घेतले जातात.